Krem przeciwsłoneczny: skład, bezpieczeństwo, badania i prawidłowe stosowanie

Jak zwykle, banalny wybór kremu przeciwsłonecznego płynnie przekształcił się w badanie PubMed i Cochrane. Ponieważ w sieci nie znalazłam zadowalającej analizy dowodów na te środki, dzielę się swoimi pracami i literaturą. Czego powinno się oczekiwać w odpowiednim kremie przeciwsłonecznym i czy ma on jakieś korzyści - na podstawie najnowszych badań.

O korzyściach kremów przeciwsłonecznych

Na dziś dzień nie ma wyraźnego naukowego konsensusu dotyczącego użyteczności środków z filtrami UV (sunscreen). I nie chodzi tu wcale o kontrowersyjny skład. Głównym problemem jest niewłaściwe stosowanie i zaniedbywanie innych środków ochrony. Do tego wrócę poniżej.

Badania pokazują, że ludzie mają tendencję do dłuższego przebywania pod bezpośrednim działaniem promieni słonecznych, ignorując nakrycia głowy i odzież zabezpieczającą najbardziej wrażliwe części skóry, gdy używają kremów przeciwsłonecznych (6).

Wyniki badań populacyjnych na temat sunscreenów często okazują się sprzeczne, ale w [tooltip tip=“Randomizowane kontrolowane badania placebo - najlepsze jak dotąd narzędzie medycyny dowodowej.”]RCT[/tooltip] z dużymi próbkami i wieloletnich badań epidemiologicznych wykazują umiarkowane działanie profilaktyczne względem różnych rodzajów raka skóry i starzenia komórek (7).

Przykład prawidłowego i informacyjnego etykietowania produktu. Na opakowaniu wskazane są wszystkie możliwości ochrony, w tym aktywny filtr.

Warto wspomnieć, że skuteczne środki przeciwsłoneczne o szerokim zakresie ochrony pojawiły się dopiero w ciągu ostatnich 10 lat, a odbijające nanocząsteczki mają nie więcej niż 5. Tak więc obserwacje i testy nowych aktywnych składników trwają.

Szkodliwość i toksyczność kremu przeciwsłonecznego

Mały zakres ochrony i niespełniający wymagań wskaźnik SPF to najbardziej dyskutowane problemy dotyczące środków przeciwsłonecznych. Opracowania minionych dziesięcioleci znacznie poszerzyły zakres odbicia filtrów UV, chociaż w przypadku “długiego ultrafioletu” UVC wciąż nie ma skutecznego odbicia. SPF został w końcu ustandaryzowany w UE - producenci muszą stosować się do standardów MoS i NOAEL, w przeciwnym razie produkt po prostu nie trafi na rynek.

Synteza witaminy D

Drugim problemem jest hipoteza, że odbicie ultrafioletu utrudnia produkcję witaminy D - rozpuszczalnego w tłuszczach hormonu steroidowego, którego głównym źródłem syntezy jest światło słoneczne o długości fali 300 ± 5 nm (8). Nieznaczne obniżenie poziomu witaminy D rzeczywiście może występować u osób o ciemnej karnacji, które ściśle przestrzegają zasad stosowania kremu (2 mg na cm²) i starannie unikają bezpośredniego światła słonecznego. Wszystkie szczegóły związku sunscreenów z witaminą D można znaleźć w przeglądzie klinicznym czasopisma Photodermatology, Photoimmunology & Photomedicine: Photoprotection and vitamin D: a review (8).

Wpływ na hormony

Istnieją uzasadnione obawy, że kremy przeciwsłoneczne wpływają na system endokrynny (udowodniono to na niektórych zwierzętach laboratoryjnych, w tym żabach), ponieważ niektóre organiczne składniki przenikają do krwi (filtry rozpuszczalne w tłuszczach), jednak testy na ludziach tego nie wykazały. Nierozpuszczalne odbijające cząstki, takie jak dwutlenek tytanu i tlenek cynku, nie przechodzą dalej niż warstwa rogowa, więc nie niosą ze sobą potencjalnego zagrożenia.

Głównym zagrożeniem związanym z kremami przeciwsłonecznymi, jak i z każdym kosmetykiem czy lekiem, jest indywidualna wrażliwość na składniki, od której nie jest wolny żaden produkt.

Bezpieczeństwo nowych składników stało się niezwykle skomplikowane i kosztowne do udowodnienia po zakazie testów toksyczności kosmetyków na zwierzętach. Nie każda firma ma możliwość sfinansowania badań na kulturach komórkowych, a wyniki takich badań są wątpliwe.

SPF, UVA, UVB i manipulacje nimi

Wskaźnik Ochrony Słonecznej (SPF) to popularne narzędzie marketingowe, które stosunkowo niedawno uzyskało regulacje rządowe. Do 2010 roku producenci osiągnęli “zawrotny” poziom 100+ (Neutrogena), ale nakaz FDA zakończył tę grę liczbami.

Użyteczność i adekwatność pomiaru tego wskaźnika wciąż budzi kontrowersje, ponieważ w zależności od warunków laboratoryjnych wyniki badań klinicznych różnią się do 50%. Różne rodzaje testów i ocen wskaźników ochrony przeciwsłonecznej, matematyczne obliczenia współczynnika szczegółowo opisano w czasopiśmie British Journal of Dermatology, artykuł “Wskaźniki ochrony przeciwsłonecznej: światowe zamieszanie”.

Standardy UVA i SPF, obowiązujące od 2007 r.

Wskaźnik ochrony przed słońcem SPF pokazuje, jaka dawka promieniowania dotrze do skóry przez warstwę ochronnego kremu pod promieniami słońca. Na przykład przy maksymalnym SPF 50+ odsetek pochłanianych fal wynosi 1/50 przy dawkowaniu kremu 2 mg/cm².

Możesz w przybliżeniu określić, jak długo sunscreen będzie działał, mnożąc jego wskaźnik przez czas, w którym zwykle się opalasz. Dla osób o jasnej karnacji to 10-15 minut w południe, mnożymy wskaźnik 15 przez 10 minut i otrzymujemy 2,5 godziny do poparzenia. Nie zapominaj, że krem należy stosować co dwie godziny, niezależnie od tego, jaki SPF ma na etykiecie.

Etykietowanie produktów z ochroną przed promieniami UVA

Matematyczne obliczenia współczynnika ochrony przed promieniowaniem UV szczegółowo opisano w czasopiśmie British Journal of Dermatology, artykuł Wskaźniki ochrony przeciwsłonecznej: światowe zamieszanie.

Rekomendacje Komisji Europejskiej dotyczące kategorii ochrony przed promieniowaniem UV

Promienie UVA mają niewielki wkład w oparzenie słoneczne, ale to właśnie one odpowiadają za hiperpigmentację, starzenie się skóry i uszkodzenia DNA. Do niedawna skutecznych filtrów UVA nie było, ale i teraz ochrona przed tymi falami jest słaba (częściowo odbijają dwutlenek tytanu, tlenek cynku i Avobenzone Parsol 1789). Na kremie powinien znajdować się logo UVA, wskazujące na zgodność produktu z normami UE. UVA-PF powinien być większy niż 1/3 od SPF.

Mit o odporności na wodę

Odporność kremu przeciwsłonecznego na wodę może być zadeklarowana, jeśli zachowuje więcej niż 50% filtrów po dziesięciominutowym pływaniu (COLIPA UE). W USA i Australii jest znacznie surowiej - powinno się zachować 100% filtrów, co jest praktycznie nieosiągalne, a maksymalny wynik wynosi 87%.

Eksperyment laboratoryjny na wodoodporność trzech środków przeciwsłonecznych

Za odporność na wodę odpowiadają przede wszystkim komedogenne emulsje polimerów akrylowych, które pozostawiają nieprzepuszczającą powłokę na skórze. Badania i testy odporności na wodę zostały opisane w International Journal of Cosmetic Science, artykuł “Nowe podejście do oceny odporności na wodę sunscreens u konsumentów: woda z kranu vs. woda słona vs. woda chlorowana” (2014).(1)

Po każdym wejściu do wody i intensywnym poceniu się część cząstek odbijających nieuchronnie się zmywa i należy nałożyć nową warstwę środka, niezależnie od tego, co jest napisane na opakowaniu.

Analiza składu

Aktywne cząsteczki pochłaniające i odbijające dzielą się na organiczne i nieorganiczne. Filtry przeciwsłoneczne nieorganiczne, fizyczne i mineralne odbijają i rozpraszają promieniowanie, z kolei organiczne pochłaniają i rozpraszają energię w postaci ciepła lub światła.

Wszystkie filtry UV, które przeszły certyfikację w krajach rozwiniętych

Rozkodowanie tabeli: R50, 53 lub R53 - klasyfikacja substancji niebezpiecznych dla środowiska. PEC - przewidywana koncentracja wpływu na środowisko, a PNEC - przewidywana koncentracja bez działania. Gdzie stosunek powyżej 1 sugeruje potencjalne ryzyko. MEC - zmierzona koncentracja wpływu. PBT/vPvB oznacza ryzyka środowiskowe, które są powodowane substancjami, gdzie P oznacza odporność w odniesieniu do okresu półtrwania w środowisku zgromadzonym w warunkach wodnych, B oznacza bioakumulację na podstawie zmierzonych danych o biokoncentracji w środowisku wodnym. T oznacza toksyczność, ND - brak wiarygodnych danych.

Filtry organiczne

Zazwyczaj są to niewidoczne na skórze po nałożeniu związki aromatyczne, które pozwalają cząsteczkom pochłaniać promieniowanie UV i emitować fale o niższej energii. Oxybenzone, sulisobenzone, octylmethoxycinnamate - przykłady naturalnych skutecznych pochłaniaczy, jednak mają ograniczone zastosowanie, ponieważ wywołują reakcje alergiczne i mogą przekraczać barierę skórną (3). Niektóre naturalne filtry UV zmniejszają stan zapalny i stres oksydacyjny.

Najczęściej stosowane organiczne filtry przeciwsłoneczne (w tym blokujące UVA):

• Polifenole, aminokwasy, flawonoidy i inne: PABA (kwas p-aminobenzoesowy) octokrylen salicylany cynamoniany benzoesan-3 (BZ-3; oxybenzone) Parsol 1789®, Eusolex 9020®), drometryzol trisiloksan (np. Mexoryl XL®) kwas tereftalidowy dikamforu sulfonowego (np. Mexoryl SX®) metylobenzotriazole tetrametylobutylowego (Tinosorb M®).
• Propolis. Efekt fotoprotekcyjny został udowodniony dla brazylijskiego zielonego propolisu. Jego SPF wynosi 10, jeśli w składzie preparatu znajduje się 40% wodno-alkoholowego roztworu propolisu. Propolis z różnych krajów zawiera indywidualny skład aktywnych przeciwutleniaczy i filtrów. Ceni się włoski, rumuński i brazylijski ekstrakt.
• Soja. Izoflawony w oleju sojowym zapobiegają apoptozie keratynocytów ludzkich, sprzyjają produkcji specjalnego ochronnego antygenu dla promieni UVB, zmniejszają alergię słoneczną (rumień) i odwodnienie skóry.
• Koper. Ekstrakt z kwiatów kopru zawiera kilka aktywnych kwasów, które zapobiegają erytemie i dobrze nawilżają skórę: kwercetynę, kwas kawowy, ferulowy, kumarynowy i cynamonowy.
• Migdał znacznie zmniejsza stres oksydacyjny spowodowany promieniowaniem ultrafioletowym dzięki związkom polifenolowym, szczególnie flawonoidom i kwasom fenolowym.
• Spatodea (Spathodea campanulata). Kwiaty tego drzewa mają skuteczne flawonoidy pochłaniające promieniowanie ultrafioletowe (200-325 nm).
• Ostropest i silybina w jego składzie chronią komórki skóry i zapobiegają osłabieniu układu odpornościowego pod wpływem promieniowania.
• Liście herbaty zawierają katechiny - związki polifenolowe odpowiedzialne za usuwanie wolnych rodników i ochronę DNA przed uszkodzeniami.
• Polifenole winogronowe z pestek, w szczególności katechiny, epikatechiny i oligomeryczne proantocyjanidyny, mają wyjątkową aktywność antyoksydacyjną, przeciwzapalną i antyproliferacyjną. Ekstrakt z pestek winogron w składzie kremu przeciwsłonecznego zmniejsza obrzęki i zapobiega peroksydacyjnemu utlenieniu w skórze.
• Antocyjany z granatów chronią keratynocyty przed niekorzystnym wpływem promieniowania UVA i UVB, co wielokrotnie udowodniono w badaniach laboratoryjnych.
• Włoskie pomarańcze - źródło szczególnych antocyjanów, takich jak cyjanidyna-3-glukozyd i cyjanidyna-3-(6-malonyl)-glukozyd, które odpowiadają za ich intensywny czerwony kolor. Chronią przed fotooksydacyjnym uszkodzeniem skóry.
• Jagody, borówki, truskawki zapobiegają rozpadowi kolagenu i zwiększają żywotność komórek w wyniku naświetlania UVA. Fotoprotekcyjne właściwości tych owoców zostały udowodnione na ludzkich fibroblastach skórnych.
• Żeń-szeń, angielski bluszcz, brokuły, kawa, bazylia, kilka rodzajów alg i porostów.

Flawonoidy

Flawonoidy

Polifenole nieflawonoidowe

Polifenole

Wszystkie naturalne źródła filtrów UV i ich “chemia” zostały opisane w fundamentalnym przeglądzie w Journal of Cosmetic Dermatology: Natural products as photoprotection (2014).

Nieorganiczne i mineralne filtry UV

Najskuteczniejszymi i najbezpieczniejszymi nieorganicznymi środkami są tlenek cynku (ZnO), tlenek tytanu (TiO2), krzemiany i tlenek żelaza. Ich wadą jest biały pigmentowy osad na skórze po użyciu. W ostatnich latach do produktów wprowadzono ich zmikronizowane cząsteczki, które powodują mniej problemów kosmetycznych. Obecnie cynku nie można używać w żadnej formie w kosmetykach w UE (ciekawostka - suplementy diety z tlenkiem cynku nie budzą zbyt wielu zastrzeżeń od Komitetu), FDA nie ma z nim problemów (7).

Zalecane przez Komisję Europejską filtry UV

Jednym z najnowszych osiągnięć są nanocząsteczki, “opakowane” w mikrokapsułki żelowe ze szkła z dwutlenku krzemu, które pochłaniają szeroki zakres promieniowania UV. Ich zalety w porównaniu do poprzedników: bardziej skuteczna ochrona, fotostabilność i hipoalergiczność. Nanofiltry nie reagują z innymi składnikami kremu, co zmniejsza potrzebę stosowania stabilizatorów.

Efektywność rozpraszania światła widzialnego przez dwutlenek tytanu i tlenek cynku.

Biały osad z cząstek fizycznych wynika z ich wysokiej efektywności w rozpraszaniu światła widzialnego. Mikrodispersion TiO2 jest bardziej skuteczny niż ZnO w zależności od rozmiaru cząsteczek.

Pięć czynników dobrej ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym

1. Krem przeciwsłoneczny powinien zawierać jak najwięcej różnorodnych filtrów, zarówno organicznych, jak i mineralnych.
2. Na opakowaniu powinien być logo UVA - to gwarancja, że krem zawiera cząstki odbijające promieniowanie starzejące skórę.
3. Prawidłowe użycie środka jest ważniejsze niż jego współczynnik SPF: nakładaj krem przeciwsłoneczny obficie, standard to 2 mg/cm2; 15-20 minut przed wyjściem. Odświeżaj po każdym kąpieli i obfitym poceniu, co 2 godziny w każdym razie.
4. Zwracaj uwagę na datę ważności! Filtry organiczne tracą swoją skuteczność znacznie pod koniec terminu ważności.
5. Nie należy polegać tylko na kremie przeciwsłonecznym.

Kilka “słonecznych” mitów

• “Im droższy produkt, tym lepiej chroni”. To nieprawda. Kryteria wyboru: UVA 4-5 gwiazdek, SPF od 30, obecność zarówno filtrów mineralnych, jak i organicznych.
• “Już się opaliłam, nie potrzebuję dodatkowej ochrony”. Potrzebujesz. Opalenizna to w rzeczywistości biologiczny i fizyczny sygnał o uszkodzonej skórze. Dlatego szczególnie niebezpieczne jest odwiedzanie solarium w celu profilaktyki nowotworów skóry - ryzyko czerniaka wzrasta o 75%, jeśli regularnie odwiedzasz solarium przed 30. rokiem życia.
• “Wysoki SPF zawiera szkodliwą chemię”. Żaden z filtrów w składzie kremu nie niesie toksycznego ryzyka. Ale zawsze istnieje ryzyko reakcji alergicznej na wszystko.
• “W pochmurną pogodę nie można się poparzyć”. 70-80% promieni UV przenika przez chmury.
• “Krem przeciwsłoneczny chroni w 100%”. Nie, to nieprawda. Nie lepiej niż na 87%, biorąc pod uwagę, że środek każdą minutę traci część swoich właściwości ochronnych.

Na koniec chcę wspomnieć o różnorodnych tzw. “bliźniaczych” badaniach, w których analizuje się zdrowie i styl życia bliźniaków prowadzących różne style życia. Miłośnicy opalania wyglądają znacznie gorzej niż ich bliźniacy unikający promieniowania ultrafioletowego. To najbardziej obrazowy sposób badań, robiący wrażenie.

Siostry-bliźniaczki, z których jedna kocha opalanie i mieszka na Florydzie, nie używa środków ochrony.

Źródła i literatura

Wszystkie przeglądy i artykuły, które są cytowane w tym artykule, pobrałam i zachowałam na googl-dysku . W tej samej teczce znajdują się tłumaczenia tych artykułów, ale bez list literatury i ilustracji. Zawsze zalecam przeglądanie źródła, ponieważ mogę pominąć ważne szczegóły i detale.